karate.gr: 124 – ΠΟΠΚ - Δικαστικά Θέματα 

22.11.2008

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΥΛΑΚΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ

Η Σοφία Βούλτεψη, σε ομιλία της  με θέμα την  δημοσιογραφική δεοντολογία, έδωσε πραγματικό ρεσιτάλ. Κάθε σημείο της ομιλίας της είναι εκπληκτικό. Ας κρατήσουν την ομιλία της οι δημοσιογράφοι αλλά και όσοι χρησιμοποιούν  προσποιητά την «δημοσιογραφική δεοντολογία» , για να ασκούν σωρεία μηνύσεων και αγωγών κατά των δημοσιογράφων.

"Ένα θέμα υψίστης σημασίας για τη Δημοκρατία. Αλλά και ένα θέμα που κατά καιρούς γίνεται λάστιχο και χρησιμοποιείται ως όχημα με σκοπό τον έλεγχο της ενημέρωσης. Ο λόγος για την πολυσυζητημένη δημοσιογραφική δεοντολογία. Χαίρομαι επίσης που στη συζήτησή μας προεδρεύει η σύμβουλος του Δημάρχου Ελλη Ευαγγελίδου, με πλούσια προσφορά τόσο στην ενημέρωση, όσο και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Εχω, όμως, έλθει αποφασισμένη να μην νοσταλγήσω μαζί της τις «παλιές καλές εποχές».

            Φίλες και φίλοι, αν και ποτέ στη δημοσιογραφική μου καριέρα δεν χρησιμοποίησα αντισυμβατικά μέσα, από αυτά που ευρέως κατηγορούνται για παραβίαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, οφείλω από την αρχή να ξεκαθαρίσω πως ανήκω σ’ εκείνους που δεν συμφωνούν με την υπερβολική ηθικολογία κατά την άσκηση της δημοσιογραφίας.

Ως δημοσιογράφος, είχα πάντοτε μια αγωνία. Είπα όλη την αλήθεια; Είπα πάντα την αλήθεια; Πίστευα πως μοναδική μου υποχρέωση ήταν να μιλώ στους ανθρώπους τη μοναδική γλώσσα που γνωρίζουν, αναγνωρίζουν και εκτιμούν: Τη γλώσσα της αλήθειας. Μετά ανακάλυψα πως αυτό δεν είναι αρκετό. Ανακάλυψα πως ο λόγος για τον οποίο έγινα δημοσιογράφος ήταν η Πρόσβαση. Η πρόσβαση στο χρόνο των ανθρώπων, που είναι πολύτιμος και που οι άνθρωποι μας προσφέρουν τόσο γενναιόδωρα.

Την πρόσβαση επιδιώκουν όλοι. Δημιουργούν νέα προϊόντα, επινοούν νέες υπηρεσίες, γράφουν πολιτικές ομιλίες. Σκοπός τους, να αποσπάσουν την προσοχή των ανθρώπων και να πουλήσουν το προϊόν τους. Όταν μου είπαν πως ο δικός μου «πελάτης» είναι ίδιος με τον «πελάτη των άλλων», τρομοκρατήθηκα.

Μέσα μου γεννήθηκε μια νέα αγωνία: Χρησιμοποίησα σωστά τον χρόνο των ανθρώπων; Χρησιμοποίησα τον χρόνο τους για να τους δώσω πληροφορίες χρήσιμες για τη ζωή τους; Τους βοήθησα να βελτιώσουν τη ζωή τους; Δηλαδή, σεβάστηκα τον χρόνο τους; Ή μήπως τον σπατάλησα με σκοπό την προβολή μου; Πιστεύω ότι οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι κρίνονται ακριβώς από το αν χρησιμοποιούν σωστά τον χρόνο των ανθρώπων ή αν τον σπαταλούν.

Κυρίες και κύριοι, το πολίτευμα είναι Δημοκρατία, αλλά το καθεστώς ιδιότυπο τηλεοπτικό. Η παγκοσμιοποίηση επιβάλλει την ελεύθερη ροή των πληροφοριών. Αλλά στην πράξη οι πληροφορίες φθάνουν στους πολίτες φιλτραρισμένες, διογκωμένες, διαστρεβλωμένες, παραμορφώνοντας την πραγματικότητα.

Πιστεύω ότι αυτό είναι που αποτελεί τον πραγματικό κίνδυνο. Πιστεύω δηλαδή ότι μεγαλύτερο κίνδυνο συνιστά η σκόπιμη νάρκωση του λαού με την προβολή διαφόρων dvd σχετιζόμενων με την προσωπική ζωή κάποιου, παρά αυτή καθαυτή η προβολή του dvd. Πιστεύω ότι μεγαλύτερο κίνδυνο αποτελεί η βιομηχανία αγωγών κατά δημοσιογράφων, μια διαδικασία που συνιστά προληπτική λογοκρισία, παρά αυτή καθαυτή η προσβολή προσώπων.

Πριν από έναν χρόνο, οι βουλευτές – μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, μετά από παρέμβαση του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του διεθνούς αυτού οργανισμού Τόμας Χάμαμπεργκ, με έκθεσή τους ζήτησαν να σταματήσουν οι ποινικές διώξεις και οι φυλακίσεις των δημοσιογράφων με το πρόσχημα της δυσφήμησης. Στην έκθεση υπογραμμιζόταν ότι:  Η δουλειά των δημοσιογράφων δεν είναι να λένε ευχαριστώ στους κρατούντες, ούτε να αποτελούν το φερέφωνο των κυβερνήσεων. Ο ρόλος τους είναι να προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον και να ενημερώνουν το κοινό για τις εξελίξεις στην κοινωνία. Και σ’ αυτές τις εξελίξεις ασφαλώς και περιλαμβάνονται και πράγματα που η αποκάλυψή τους συχνά δυσαρεστεί εκείνους που έχουν εξουσία και πλούτο. Υπάρχουν αποφάσεις του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις οποίες έχει γίνει γνωστό ότι, στο πλαίσιο της καλώς εννοούμενης ελευθεροτυπίας, μπορούν ενδεχομένως να περιλαμβάνονται και ειδήσεις που προσβάλλουν την εξουσία. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να μπορούν ελεύθερα να συγκεντρώνουν πληροφορίες, έστω και ανώνυμες, ακόμη και από κυβερνητικούς υπαλλήλους. Αυτό το δικαίωμα πρέπει να προστατεύεται από το νόμο και δεν επιτρέπεται σε κανέναν να ζητά από δημοσιογράφους να αποκαλύψουν τις πηγές τους, ακόμη και όταν οι υποθέσεις φτάνουν στη Δικαιοσύνη, ούτε και οι δικαστές επιτρέπεται να ασκούν πίεση προκειμένου να αποκαλύψουν οι δημοσιογράφοι από πού προέρχονται οι εμπιστευτικές πληροφορίες που δημοσιεύουν. Προτάθηκε επίσης να θεσμοθετηθεί σε όλες τις χώρες Διαμεσολαβητής Τύπου που θα παρεμβαίνει για την αποφυγή εξοντωτικών αγωγών κατά δημοσιογράφων και για την εντός ορίων δεοντολογίας άσκηση της ελευθεροτυπίας.

Ένα χρόνο νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 2006, το παγκόσμιο δημοσιογραφικό συνέδριο είπε όχι στη θέσπιση διεθνούς κώδικα δεοντολογίας και στην ιδέα επιβολής κανόνων, αν και πρέπει να επανεξεταστούν ορισμένες αμφιλεγόμενες πρακτικές. Διατυπώθηκαν αμφιβολίες για το ποιος θα κατάρτιζε αυτόν τον παγκόσμιο κώδικα και ποιος θα ήλεγχε την εφαρμογή του.

Στο ξεκίνημα της δεύτερης χιλιετίας, ο «μεγάλος φόβος» συνδεόταν με τις επιδημίες και το φόβο του θανάτου. Και ο μεγάλος αγώνας ήταν αγώνας για την επιβίωση. Στην αυγή της τρίτης χιλιετίας, ο «μεγάλος φόβος» συνδέεται με τον αποκλεισμό από τις πληροφορίες. Και πολλές φορές οι φωνές υπέρ της δημοσιογραφικής δεοντολογίας σκοπό έχουν τον αποκλεισμό από τις πληροφορίες. Μην ξεχνάμε ότι το πρόγραμμα του Nαζιστικού Kόμματος της Γερμανίας, της 25ης Φεβρουαρίου 1920, που αργότερα αποτέλεσε τη βάση του ναζιστικού Συντάγματος, ανέφερε στο 23ο άρθρο του, δια χειρός του υπουργού Προπαγάνδας και Δημόσιας Διαφώτισης Γιόζεφ Γκαίμπελς: "Zητούμε νόμο κατά του συνειδητού πολιτικού ψεύδους και κατά της διαδόσεώς του στον Tύπο. Oι αντίθετες προς το κοινό συμφέρον εφημερίδες πρέπει να καταργηθούν. Zητούμε νόμο κατά του καλλιτεχνικού και λογοτεχνικού προσανατολισμού, που ασκεί διαφθείρουσα επίδραση στην εθνική μας ζωή, και την κατάργηση όλων των δημοσιευμάτων που έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές".

            Εντάξει, θα πείτε. Αλλά δεν υπάρχουν όρια; Προφανώς. Αλλά αυτά περιγράφονται στο Καταστατικό της Ένωσης Συντακτών και στις Αρχές Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος. Σύμφωνα με το Αρθρο 2, παράγραφος β των Αρχών Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος: «Ο δημοσιογράφος οφείλει να σέβεται την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και του πολίτη. Μόνο όταν το επιτάσσει το δικαίωμα της πληροφόρησης μπορεί να χρησιμοποιεί, πάντοτε με τρόπο υπεύθυνο, στοιχεία από την ιδιωτική ζωή προσώπων που ασκούν δημόσιο λειτούργημα ή έχουν στην κοινωνία ιδιαίτερη θέση και ισχύ και υπόκεινται στον κοινωνικό έλεγχο».

Κατά τα λοιπά, ανήκω σ' αυτούς που πιστεύουν πως είναι προτιμότερος ένας κίτρινος Τύπος από έναν φιμωμένο Τύπο. Κατά τον Ιωάννη - Ιάκωβο Μάγερ “Η Δημοσίευσις είναι ψυχή της Δικαιοσύνης”. Ο Τόμας Τζέφερσον διακήρυσσε πως προτιμούσε “εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, παρά κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες”. Κατά τον Χένρι Μίλλερ, η καλή δημοσιογραφία είναι ο μόνος τρόπος για να διαλέγεται η κοινωνία με τον εαυτό της. Σύμφωνα με έναν παλιό διευθυντή των Τάιμς της Νέας Υόρκης, η δημοσιογραφία είναι μια άσκηση και μια πνευματική περιπέτεια.

            Πολύ συχνά, βέβαια, η περιπέτεια αυτή δεν μοιάζει και πολύ πνευματική, ακριβώς επειδή ακολουθούνται κάποιες αμφιλεγόμενες μέθοδοι. Αλλά και το αντίθετο: Όταν η δημοσιογραφία διεξάγεται σε συνθήκες αποστείρωσης και υπερβολικής ηθικολογίας, τότε παύει να είναι αποκαλυπτική και επομένως παύει να αποτελεί περιπέτεια – πνευματική ή όχι.

            Πολλά έχουν κατά καιρούς ακουστεί για διάφορες δημοσιογραφικές μεθόδους, όπως αυτές της κρυφής κάμερας και της υποκλοπής συνομιλιών. Επί του προκειμένου, υπάρχουν το Σύνταγμα και οι νόμοι. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι και ο πρόσφατος νόμος ξεκίνησε με απόλυτη αυστηροποίηση και κατέληξε να μην διαφέρει από τους προηγούμενους. Σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 3 του Συντάγματος, η οποία προστέθηκε με την αναθεώρηση του 2001, το ισχύον Σύνταγμα εισάγει μια γενική και απόλυτη απαγόρευση, χωρίς εξαιρέσεις και νομικά παράθυρα. Έρχεται, όμως, η ποινική δικονομία, με δυο διατάξεις και βάζει νερό στο κρασί της απαγόρευσης. Ο Ποινικός Κώδικας με το άρθρο 370^Α θεωρεί κατ’ αρχήν παράνομη πράξη την παγίδευση τηλεφωνικής γραμμής και την αθέμιτη παρακολούθηση και καταγραφή – δημοσιοποίηση μη δημοσίων πράξεων.  Αλλά η παράγραφος 4 του ίδιου άρθρου «νομιμοποιεί» το παρανόμως αποκτηθέν  αποδεικτικό μέσο όταν αυτό χρησιμοποιείται ενώπιον ανακριτικών αρχών με σκοπό τη διαφύλαξη δικαιολογημένου συμφέροντος.

Το άρθρο 177 της Ποινικής Δικονομίας, παρ. 2, ορίζει πως «αποδεικτικά μέσα που έχουν αποκτηθεί με αξιόποινες πράξεις ή μέσω αυτών, δεν λαμβάνονται υπόψη για την κήρυξη της ενοχής ή τη λήψη μέτρων καταναγκασμού, εκτός εάν πρόκειται για κακουργήματα που απειλούνται με ποινή ισόβιας κάθειρξης και εκδοθεί για το ζήτημα αυτό ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του δικαστηρίου. Ο Άρειος Πάγος σε σχετικά πρόσφατη απόφαση του ποινικού τμήματος (611/2006) δέχεται τη λελογισμένη και σταθμισμένη χρήση των παράνομων μέσων, ως έκφραση ισορροπίας του ποινικού συστήματος απόδειξης. «Σύμφωνα με τη βαθύτερη λογική του Δικαίου, η οποία στηρίζεται στη στάθμιση των έννομων αγαθών και συμφερόντων και στη σύμμετρη κατ’ αναλογία διαφύλαξή τους».

Στις 28 Απριλίου του 2005, με αφορμή τη δημοσιοποίηση κασετών από την προσωπική ζωή του πρώην Αττικής Παντελεήμονα, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, κατέληξε στην απόφαση – σταθμό για την ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με την οποία είναι απόλυτα νόμιμη και δικαιολογημένη η δημοσιοποίηση στοιχείων που βεβαιώνουν πράξεις διαφθοράς από δημόσια πρόσωπα. Τα πρόστιμα επιβλήθηκαν όχι για τη δημοσιοποίηση των κασετών για την ερωτική ζωή του Παντελεήμονα που κρίθηκε δικαιολογημένη, αλλά για την κατ’ επανάληψη μετάδοσή τους, χωρίς να είναι πλέον αναγκαία για την επίτευξη του δημοσιογραφικού ελέγχου.

            Είναι προφανές ότι τα όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου βίου είναι δυσδιάκριτα. Υπάρχει, όμως, μια γενική αρχή που διευκολύνει τα πράγματα. Σύμφωνα με αυτήν, η δημοσιοποίηση – και επομένως η χρήση ακόμη και παράνομων μέσων για την απόκτηση των αποδεικτικών στοιχείων – εξαρτάται από το αν αυτή εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Και αν οι αποκαλύψεις αφορούν σε απλούς πολίτες ή σε δημόσια πρόσωπα, που εκ των πραγμάτων κάθε δραστηριότητά τους σχετίζεται με το δημόσιο συμφέρον και την ανάγκη για διαφάνεια. Ναι, αλλά τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ας βοηθηθούμε με μερικά παραδείγματα από τη διεθνή σκηνή που θα μας βοηθήσουν και στις εγχώριες αξιολογήσεις και συνειρμούς μας:

            Ο Πρόεδρος Ομπάμα έσβησε στις αρχές του χρόνου από τον κατάλογο των υποψηφίων αντιπροέδρων του τον γερουσιαστή Τζον Εντουαρντς, όταν αποκαλύφθηκε πως είχε ερωμένη. Μια εφημερίδα τον συνέλαβε να φεύγει ξημερώματα από ξενοδοχείο, όπου έμενε η πέτρα του σκανδάλου. Έχει δικαίωμα ο κ. Εντουαρντς να διατηρεί ερωμένη; Είναι αυτό στοιχείο της ιδιωτικής του ζωής; Προφανώς. Όχι, όμως, αν λέει ψέματα, εμφανιζόμενος συνεχώς στο πλευρό της καρκινοπαθούς συζύγου του, στην οποία χρωστούσε τη δημοφιλία του.         

           Το 1999, ο Βρετανός υπουργός των Εξωτερικών Ντέιβιντ Μπλάνκετ παραιτήθηκε όταν ο Τύπος αποκάλυψε πως μεσολάβησε για τη βίζα της Φιλιππινέζας νταντάς του εξώγαμου τέκνου του. Ο υπουργός είχε δικαίωμα να έχει εξώγαμο παιδί, αλλά όχι και να παραβιάζει το νόμο. Κάτι ανάλογο συνέβη ένα χρόνο νωρίτερα και με την υπουργό Περιβάλλοντος της Ισλανδίας Γιονίνα Μπγιαρτζμάρτζ. Παραιτήθηκε όταν αποκαλύφθηκε πως φρόντισε με νόμο να δημιουργηθεί παράθυρο για να δοθεί εσπευσμένα υπηκοότητα στην οικιακή βοηθό της από τη Γουατεμάλα, επειδή είχε δεσμό με τον γιο της. Ο γιος της υπουργού μπορούσε να διατηρεί σχέση με όποια ήθελε, αλλά η μαμά του δεν είχε δικαίωμα να διευκολύνει την ερωμένη του. Αλλά και η υπουργός Εργασίας της κυβέρνησης Μπους, Λίντα Τσάβες, είχε παραιτηθεί το 2001, όταν αποκαλύφθηκε ότι απασχολούσε λαθρομετανάστρια ως οικιακή βοηθό. Το 2005 παραιτήθηκε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Ερβέ Γκαϊμάτ, όταν αποκαλύφθηκε ότι έμενε σε πολυτελή βίλα που κόστιζε στους φορολογουμένους 200.000 ευρώ ετησίως, αν και είχε στην ιδιοκτησία του πέντε ακόμη σπίτια!

            Πρόσφατο είναι το παράδειγμα της παραίτησης του Ισραηλινού Προέδρου Μοσέ Κατσάβ μετά τις αποκαλύψεις για σεξουαλικές παρενοχλήσεις σε βάρος υφισταμένων του. Προσωπικό θέμα κι’ αυτό, αλλά η συμπεριφορά ανάρμοστη, που δεν ταιριάζει σε δημόσιο άνδρα.

Και ο – αποθανών  – Βρετανός υπουργός των Εξωτερικών Ρόμπιν Κουκ είχε δικαίωμα να συνάψει εξωσυζυγικό δεσμό με τη γραμματέα του; Χωρίς αμφιβολία, δεν έκανε κάτι το πρωτότυπο. Τότε γιατί η προσωπική του ζωή έγινε φέιγ-βολάν στη γηραιά Αλβιόνα; Ο υπουργός Θησαυροφυλακίου Λόρδος Ιρβιν είχε πει πως έπρεπε να γίνει σεβαστή η ιδιωτική ζωή του υπουργού και δεν έπρεπε να δει το φως της δημοσιότητας. Αλλά τότε, ο Λόρδος Γκουέιχαμ, Πρόεδρος της βρετανικής Επιτροπής Παραπόνων για τον Tύπο, είχε δηλώσει: "Yπάρχουν νόμοι οι οποίοι προστατεύουν την ιδιωτική ζωή των πολιτών. Δικαίωμα του λαού, όμως, είναι να γνωρίζει αν ο υπουργός κουβαλούσε μαζί στα ταξίδια του την ερωμένη του, στέλνοντας τον λογαριασμό στους φορολογουμένους".

  Πάντα στη Βρετανία, τον Απρίλιο και τον Αύγουστο του 2006, στο στόχαστρο βρέθηκε για άλλη μια φορά το ζεύγος Μπλερ. Στη μία περίπτωση δημοσιεύθηκαν στοιχεία με σκοπό την ανάδειξη της μεγαλομανίας της Σέρι Μπλερ, που κατηγορήθηκε για την αγορά δύο σπιτιών, για την πανάκριβη ανακαίνιση της Ντάουνινγκ Στρητ, αλλά και για το γεγονός ότι οι κομμώσεις της κατά την προεκλογική εκστρατεία στοίχησαν 12.000 ευρώ. Είναι οι κομμώσεις ιδιωτική υπόθεση ή όχι; Προφανώς ναι. Αλλά όταν η δημοσιοποίηση οδηγεί στην αποκάλυψη ότι τον λογαριασμό πλήρωσε το Κόμμα των Εργατικών; Λίγους μήνες μετά, δημοσιοποιήθηκαν σκηνές από τις διακοπές των Μπλερ στα Μπαρμπέιντος. Κι’ αυτό είναι ζήτημα ιδιωτικής ζωής. Αν, όμως, όπως τονίστηκε, οι διακοπές του ζεύγους συνεχίστηκαν παρά την αποκάλυψη συνωμοσίας περί ανατίναξης αεροπλάνων που θα εκτελούσαν υπερατλαντικές πτήσεις εν μέσω της κρίσης του Λιβάνου;

Τον Ιούλιο του 2007 αποκαλύφθηκε το περιεχόμενο έξι τηλεφωνικών συνομιλιών μέσα σε είκοσι μήνες ανάμεσα στον Βρετανό τότε πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ και στον μεγιστάνα των ΜΜΕ Ρούπερτ Μέρντοχ. Είναι ιδιωτική υπόθεση οι τηλεφωνικές συνομιλίες και παράνομη η υποκλοπή τους; Φυσικά. Αλλά πώς αλλιώς θα αποκαλυπτόταν ότι πρωθυπουργός και βαρόνος της ενημέρωσης συνομιλούσαν κάθε φορά που στριμωχνόταν η κυβέρνηση, με αποτέλεσμα οι εφημερίδες του Μέρντοχ να προσφέρουν στήριξη στον Μπλερ. Η αποκάλυψη έγινε χάρη στο πείσμα του μέλους της Βουλής των Λόρδων, Λόρδου Εϊβμπουρι, που πίεσε για την αλήθεια επικαλούμενος την Πράξη για την Ελευθερία της Ενημέρωσης και έχοντας στο πλευρό του τον Τύπο.

            Άλλο παράδειγμα, από την Ιταλία αυτή τη φορά. Σάλος ξέσπασε όταν δόθηκε στη δημοσιότητα η φωτογραφία του πρώην πρωθυπουργού Τζούλιο Αντρεόττι να ανταλλάσσει ασπασμό με γνωστό μαφιόζο, στον γάμο της κόρης του. Είπαν τότε πως η φωτογραφία δεν έπρεπε να δημοσιοποιηθεί, διότι επρόκειτο για περιστατικό διαδραματισθέν σε ιδιωτική εκδήλωση. Αλλά η Δικαιοσύνη αποφάνθηκε πως για έναν πολιτικό δεν υπάρχουν ιδιωτικές εκδηλώσεις. Αντίθετα, η δημοσιοποίηση του ασπασμού μπορούσε να οδηγήσει στις σχέσεις πολιτικής και μαφίας – άρα επρόκειτο για θέμα προστασίας του δημοσίου συμφέροντος.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πιο γνωστό δημοσιοποιημένο σκάνδαλο με αντικείμενο την προσωπική ζωή δημοσίου προσώπου είναι το σκάνδαλο Κλίντον – Λεβίνσκι. Ξέσπασε και εκεί σάλος, ο περίφημος «λεκές» της Μόνικας απλώθηκε σε όλα τα Μέσα Ενημέρωσης, ακούστηκαν φωνές περί προστασίας του ιδιωτικού βίου του Προέδρου. Αλλά ο ανεξάρτητος δικαστής Κένεθ Σταρ αποφάσισε να δώσει το πόρισμά του στο Ιντερνέτ, υποστηρίζοντας πως ο λαός πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλα τα στοιχεία για τα δημόσια πρόσωπα, αφού αυτά παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για λογαριασμό του.

Στη Γερμανία, ξέσπασε σάλος όταν δημοσιοποιήθηκαν φωτογραφίες του πρώην υπουργού Αμυνας Σάρπινγκ με την ερωμένη του σε πισίνα μεσογειακού θερέτρου. Ο ίδιος διαμαρτυρήθηκε και απείλησε με μηνύσεις, με επιχείρημα την παραβίαση της ιδιωτικής του ζωής. Η απάντηση ήλθε από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Επιτροπής Αμυνας της Μπούντεσταγκ: «Δεν ήταν ιδιωτική υπόθεση. Είναι υπουργός Αμυνας, πήγε διακοπές με στρατιωτικό αεροπλάνο, την ώρα που η πατρίδα του έστελνε τα παιδιά της στο Αφγανιστάν. Η δημοσίευση εξυπηρέτησε το δημόσιο συμφέρον, αποκάλυψε πόσο αστεία φιγούρα είναι ο υπουργός».

Τον Αύγουστο του 2005, αντιδράσεις προκάλεσε η δημοσιοποίηση των πανάκριβων διακοπών του αριστερού ηγέτη Οσκαρ Λαφοντέν στη Μαγιόρκα, συνοδευόμενη από δημοσιογραφικά σχόλια του τύπου «εδώ ο Οσκαρ ξεκουράζεται από τους αγώνες του για τους φτωχούς». Φυσικά, δεν ετέθη θέμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Ο ίδιος ο εκπρόσωπος του κόμματος περιορίστηκε στο σχόλιο «και στον Μαρξ άρεσε η καλοπέραση»!

Τον Σεπτέμβριο του 2006, προβλήθηκε από την πολωνική τηλεόραση κασέτα όπου υψηλόβαθμος αξιωματούχος του κυβερνώντος κόμματος ρωτούσε βουλευτίνα της αντιπολίτευσης τι ανταλλάγματα θέλει για να στηρίξει την κυβέρνηση. Επρόκειτο για προϊόν υποκλοπής, αλλά ποιος θα τολμούσε να κατακρίνει την πρακτική;

Στην Ελλάδα, συχνά έχουμε ασχοληθεί με τέτοια θέματα. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνούμε ότι τη γενική στρατηγική των μέσων δεν την καθορίζουν οι δημοσιογράφοι, αλλά οι ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης. Στη χώρα μας εργάζονται δέκα χιλιάδες δημοσιογράφοι. Αν υποθέσουμε ότι καθένας από αυτούς προβαίνει καθημερινά σε δύο τουλάχιστον δημοσιογραφικές πράξεις, θα διαπιστώσουμε ότι είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που παραβιάζεται η δεοντολογία. Απλώς, οι παραβιάσεις αυτές είναι τόσο κραυγαλέες, που συμπαρασύρουν το σύνολο των λειτουργών της Ενημέρωσης. Πιστεύει άραγε κανείς ότι μεγάλες δημοσιογραφικές επιτυχίες όπως η αποκάλυψη του Σακνδάλου του Ουοτεργκέιτ στις ΗΠΑ και η υπόθεση Λαμπράκη στην Ελλάδα, έγιναν με τον σταυρό στο χέρι;

Άλλωστε, σε μια χώρα όπου συστηματικά δεν εφαρμόζεται ένα ολόκληρο άρθρο του Συντάγματος, είναι υποκρισία να συζητούμε για δεοντολογίες. Μιλώ για το άρθρο 15, που δεν έτυχε της ανάλογης δημοσιότητας με εκείνη του άρθρου 14. Το άρθρο 14 ορίζει ποιοι έχουν δικαίωμα να έχουν στην κατοχή τους μέσα ενημέρωσης. Το άρθρο 15, όμως, που πλέον, μαζί με τη Συνθήκη του Ραμπουϊγιέ, αποτελεί το πιο μυστικό κείμενο της ζώσας μνήμης, προβλέπει τι πρέπει να μεταδίδουν τα μέσα ενημέρωσης. Σύμφωνα με αυτό, «η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους που έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας». Τα έχετε δει πουθενά εφαρμοσμένα όλα αυτά; Κι’ αν δεν παλεύουμε γι’ αυτά, τι νόημα έχουν όλες οι άλλες ηθικολογίες;

Επιπλέον, πιστεύω πως αρκετές φορές η προβολή ανούσιων λεπτομερειών σχετικά με τον ιδιωτικό βίο, σχετίζεται με τη διαδικασία της παραπληροφόρησης, της εναλλακτικής και της επιλεκτικής ενημέρωσης, της εξαφάνισης των χρήσιμων πληροφοριών με τη διαδικασία της επικοινωνιακής διαμεσολάβησης. Εκείνης δηλαδή της διαδικασίας που περνά από φίλτρο τις πληροφορίες. Αυτή η κατάσταση τείνει να καταργήσει και τον παραδοσιακό τρόπο αναγνώρισης μιας είδησης, η οποία για να είναι είδηση, πρέπει να ανταποκρίνεται στα περίφημα πέντε W της δημοσιογραφίας: Who (ποιος), What (Tι), Where (Πού), When (πότε), Why (γιατί).

Τον Απρίλιο του 2007 τα μέσα ενημέρωσης έδωσαν έμφαση στο σκάνδαλο με τον τότε Πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας Πολ Γούλφοβιτς, σχετικά με το αν βοήθησε τη φίλη του να κερδίζει 300.000 δολάρια τον χρόνο. Έτσι, εξαφανίστηκε η σημαντικότερη πληροφορία, για την απόφαση της Τράπεζας να διακόψει τον δανεισμό κυβερνήσεων των υπό ανάπτυξη χωρών, αν αυτές συνέχιζαν να επιδοτούν αγαθά όπως το νερό και ο ηλεκτρισμός. Οι επιδοτήσεις σταμάτησαν μέσα στην απόλυτη σιωπή, με ολέθριες συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους.

Στην Ελλάδα, ένα κουτσομπολικό φαξ σχετιζόμενο με την προσωπική ζωή ενός βουλευτή, εξαφάνισε τη συζήτηση στη Βουλή για την είσοδο στην ΕΕ της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, με τρομερό ενδιαφέρον όσον αφορά στη διασφάλιση των ελληνικών αγροτικών προϊόντων, των δικαιωμάτων των αυτοκινητιστών, του κλεισίματος του πυρηνικού εργοστασίου του Κοζλοντούι.

Κυρίες και κύριοι δεν θα χρειαζόταν να πω τόσα πολλά, αν μελετούσαμε τον Θουκυδίδη, τον ιστορικό αλλά και σπουδαίο πολεμικό ανταποκριτή, που κατέγραψε τα πρώτα επτά χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, παράλληλα με την εξέλιξη των πολεμικών γεγονότων. Εκείνος είχε βρει τον τρόπο να διαχωρίζει το ιδιωτικό από το δημόσιο. Στη βάση του έργου του υπήρχε πάντοτε η αλήθεια, η έρευνα, η διασταύρωση των πληροφοριών, η βάσανος της επιβεβαίωσης. Συστηματικά απέφευγε τη συγγραφή ευχάριστων ιστοριών προς τέρψη των αναγνωστών του. Ο Θουκυδίδης ήξερε πως ο δημοσιογράφος που ενδιαφέρεται για την τέρψη των αναγνωστών του, είναι βέβαιο ότι θα βάλει την αναγκαία σάλτσα και δεν θα μπει στον κόπο να εξακριβώσει την αλήθεια όλων των γαργαλιστικών μαρτυριών και διηγήσεων. Αν ο Θουκυδίδης θεωρούσε πως μια πληροφορία, αν και πραγματική, δεν μπορούσε και δεν είχε παίξει τον παραμικρό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων, τότε δεν δίσταζε να την περιφρονήσει, να αδιαφορήσει γι’ αυτήν, να μην την καταγράψει, να τη βυθίσει στη λήθη. Μπορεί να επρόκειτο για μια πληροφορία που κάποιος δημαγωγός θα έβρισκε πολύτιμη στην προσπάθειά του να πλήξει τον πολιτικό του αντίπαλο. Ο Θουκυδίδης, όμως, την παρέλειπε επιδεικτικά, την τιμωρούσε με την αποσιώπηση και τον αποκλεισμό, την εξαφάνιζε για χάρη της αλήθειας. Κάθε άλλο παρά τυχαία, δεν έγραψε ούτε λέξη ποτέ για την ιδιωτική ζωή του Περικλή ή του Κλέωνα, διότι δεν πίστευε πως τα στοιχεία αυτά επηρέασαν το δημόσιο βίο τους ή έβλαψαν το δημόσιο συμφέρον.

 Ασχολήθηκε, όμως, με την προσωπική, άσωτη και τρυφηλή ζωή του Αλκιβιάδη. Διότι θεώρησε πως αυτή επέδρασε στη μεταστροφή των λαϊκών αισθημάτων, στην έκφραση του δημόσιου λόγου και της δράσης του και επομένως επί του δημοσίου συμφέροντος και της έκβασης των πολεμικών γεγονότων.

Γνήσιος μαθητής του Θουκυδίδη αποδείχθηκε ο βετεράνος Αμερικανός δημοσιογράφος Κρίστοφερ Πάιλ: Εφτασε στα χέρια του αναφορά του FBI σχετικά με τη σεξουαλική ζωή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Αποφάσισε να μην την δημοσιοποιήσει, διότι κάτι τέτοιο θα καταρράκωνε τη μνήμη του Κινγκ και θα εξέθετε γυναίκες υπεράνω πάσης υποψίας, ενώ δεν προέκυπτε από πουθενά ότι ο μαύρος ηγέτης έβλαψε το δημόσιο συμφέρον με τον τρόπο ζωής του.

Καταλήγω: Σημασία δεν έχει πώς εξασφαλίζεις μια είδηση, αλλά αν πρόκειται για είδηση και αν η αποκάλυψη εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. "

www.karate.gr    

 Αρχική     Επικαιρότητα     Οι Δίκες του Καράτε