karate.gr: 09 - ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΡΑΤΕ: Οι Ρίζες του στο Βάθος του Χρόνου!

Σεπούκου: Οι δυτικοί το έχουν ονομάσει "χάρα-κίρι", που στην ουσία δεν είναι ο τυπικός, σωστός όρος για την τελετουργική πράξη αυτοκτονίας,

Σεπούκου: Το τελετουργικό κόψιμο της κοιλιάς σαν μέρος του τρόπου ενός πολεμιστή να δείξει ολοκληρωτικό έλεγχο πάνω στη ζωή και το θάνατό του.

ΕΝΑΣ ΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Αναλογιζόμενοι τη πράξη του σεπούκου, εμείς στη Δύση θα πρέπει να απομακρύνουμε την κρίση μας και να προσπαθήσουμε να δούμε τη ζωή όπως την έβλεπαν οι αρχαίοι σαμουράι.

Ίσως μείνουμε εμβρόντητοι, αλλά οπωσδήποτε γοητευμένοι από την φαινομενική προτίμηση για το θάνατο στην παραδοσιακή ιαπωνική κουλτούρα. Το σεπούκου το θεωρούσαν σαν προνόμιο της τάξης των σαμουράι. Αλλά η ρομαντικοποιημένη αυτοκτονία διαδόθηκε και σε άλλες κοινωνικές τάξεις της παλιάς Ιαπωνίας, Οι εραστές συχνά αυτοκτονούσαν μαζί με το “σίνγιου” (αυτοκτονία των εραστών). Ολόκληρες οικογένειες, για οποιοδήποτε λόγο, ήταν δυνατόν επίσης να πάρουν την απόφαση να εξολοθρεύσουν τους εαυτούς τους. Υπάρχουν ακόμα λυπηρά περιστατικά, κάθε χρόνο, του “ογιάκο σίνγιου”, όταν ένας γονέας - συνήθως μια αλλόφρον μητέρα - αφαιρεί ταυτόχρονα τη ζωή της και τη ζωή του ανήλικου παιδιού της.

Οι Γιαπωνέζοι αρέσκονται να πιστεύουν ότι η συνειδητοποίηση του εφήμερου της ζωής τους οδηγεί σε μεγαλύτερη εκτίμηση της αξίας της, Ίσως βέβαια να μη βλέπουν τη ζωή επιπόλαια. Ίσως να μη θεωρούν το θάνατο σαν κάτι τόσο αποτρόπαιο. Ο καθένας πεθαίνει, όπως ακριβώς και ζει. Αυτή είναι η φυσική ροή των πραγμάτων.

ΘΡΗΣΚΕΥΤIΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Προσπαθώντας να βρούμε περισσότερα στοιχεία για τη βάση της τελετουργικής αυτοκτονίας, πρέπει να κοιτάξουμε τις θρησκείες και τις φιλοσοφίες που επηρέασαν την παλιά Ιαπωνία, Ο κομφουκισμός, στην πραγματικότητα. δεν φάνηκε ευγενικός απέναντι στον αυτοσφαγιασμό, Το σώμα κάποιου θεωρείτο δώρο από τους γονείς του, οπότε η αυτοκαταστροφή του αποτελούσε αμάρτημα απέναντι στους προγόνους, Έτσι κι αλλιώς πάντως, ο Γιαπωνέζος σαμουράι μπορούσε να είναι Κομφουκιανός, Βουδιστής και Σινδοϊστής - ακόμα και Χριστιανός - ταυτόχρονα,

Ο Βουδισμός δεν έχει πολλά να μας πει υπέρ ή κατά της αυτοκαταστροφής. Πάντως, αντιμετώπιζε αυτό τον κόσμο σαν κάτι περαστικό και εφήμερο, Το φυσικό σώμα, αν και αποτελεί μέρος της πραγματικότητας, το θεωρούσε ένα προσωρινό καταφύγιο για ένα πνεύμα που θα εκτελούσε αμέτρητες μεταμορφώσεις δια μέσου της μετενσάρκωσης, Σε εποχές δίκης και καταδίκης, αυτή η αντιμετώπιση έδωσε σε πολλούς Βουδιστές τη δύναμη ν' αντιμετωπίσουν τον επικείμενο θάνατό τους, όπως ακριβώς η Χριστιανική πίστη για σωτηρία έδωσε στους χριστιανούς τη δύναμη να αντέξουν τα μαρτύρια και τους σκοτωμούς τους κατά τη διάρκεια των διωγμών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. 

Ο Σινδοϊσμός, από την άλλη μεριά, απέφευγε το θάνατο και το αίμα σαν τελετουργικά ακάθαρτες πράξεις. Το σημαντικό μέρος, πάντως, είναι ότι η θρησκεία του Σίντο δε θεωρούσε απαραίτητα την αυτοκτονία διαβολική ή ανήθικη, αλλά απλώς ακάθαρτη. Εάν χυνόταν αίμα πάνω σε ιερά εδάφη, έπρεπε να εξαγνιστεί με τις ανάλογες ιεροτελεστίες. Αφού γινόταν αυτό, τα εδάφη ήταν και πάλι καθαρά. Η κηλίδα είχε εξαλειφθεί. Έτσι, έχουμε μια απουσία ενοχής όσον αφορά στην αυτοκτονία, σε συνδυασμό με την παραδοχή ότι ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η άλλη πλευρά της ζωής. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε τους αρχαίους πολεμιστές να διαλέγουν με τη θέλησή τους το θάνατο για να αποφύγουν τη ντροπή, την ατίμωση και τα φοβερά μαρτύρια που ούτε να τα φανταστεί δε μπορεί κανείς.

Ο τυπικός όρος, σεπούκου, γράφεται με τους Κινέζικους χαρακτήρες που δηλώνουν την κοιλιά και το χάραγμα. Χαράζοντας την κοιλιά του ο σαμουράι αυτοκτονούσε εκφράζοντας τη δύναμη και την πεποίθησή του. Στη λαϊκή Γιαπωνέζικη κουλτούρα, το “χάρα” (κοιλιά) θεωρείτο το κέντρο των συναισθημάτων, Έτσι, συναντάμε λαϊκές εκφράσεις όπως το “χάρα-γκατάτσου” (η κοιλιά ανεβαίνει) που σημαίνει ότι κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση οργής. Ο σαμουράι κόβοντας βαθιά την κοιλιά του με το μαχαίρι, δημιουργούσε με τη θέλησή του μια εξαιρετικά επώδυνη πληγή που θεωρητικά ξεσκέπαζε και αποκάλυπτε τα πραγματικά του συναισθήματα στον κόσμο.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

Έχοντας αυτή τη νοοτροπία, οι κλασσικοί πολεμιστές (μπούσι) ή οι σαμουράι, μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το θάνατο με ηρεμία. Υπήρχαν επίσης και κάποιοι πρακτικοί λόγοι. Οι πόλεμοι πριν από τον εικοστό αιώνα δεν είχαν το Σύμφωνο της Γενεύης που εξασφαλίζει τη σωστή μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου. Οι μεγάλοι σαμουράι στρατηγοί όπως ο Τογιοτόμι Χιντεόσι ήσαν ονομαστοί για την επιδέξια και γενναιόδωρη φροντίδα τους απέναντι στους νικημένους εχθρικούς στρατούς, αλλά άλλοι σαμουράι στρατηγοί δεν ήσαν πάντα τόσο ευγενικοί. Μερικοί άτυχοι κρατούμενοι βράζονταν ζωντανοί, ενώ άλλοι θάβονταν μέχρι το λαιμό και τους έκοβαν τα κεφάλια με πριόνια από μπαμπού. Στην προοπτική ενός τέτοιου πιθανού μαρτυρίου και ταπείνωσης ο παλιός σαμουράι διάλεγε την αυτοκτονία σαν τελική πράξη αυτοδιάθεσης του σώματος και της ψυχής του.

Η αυτοκτονία των πολεμιστών σαν μέσο προστασίας της τιμής τους και σαν τελική πράξη πρόκλησης απέναντι στον εχθρό χάνεται στα βάθη της ιστορίας και αναφέρεται σχεδόν σε κάθε πόλεμο από την κλασσική περίοδο και μετά.

Ένα από τα πρώτα καταγραμμένα περιστατικά σεπούκου σαν εσκεμμένη και συνειδητή πράξη εμφανίζεται το 988 π.Χ. όταν ένας ληστής με το όνομα Χακαμαντάρε Γιασουσούκε ξεκοιλιάστηκε μόνος του. Χρειάστηκε πάνω από μια μέρα για να ξεψυχήσει.

Ίσως το πιο παλιό καταγραμμένο σεπούκου που έγινε σε πεδίο μάχης να είναι εκείνο του Μιναμότο Γιορισάμα. Υπήρξε επικεφαλής μιας αποτυχημένης επανάστασης ενάντια στην κυριαρχούσα οικογένεια των Τάιρα το 1180. Ο στρατός του καταστράφηκε και αυτός κατέφυγε στο Μπιόντο, ένα μεγάλο απλωτό ναό που βρίσκεται στις ακτές του ποταμού Ούτζι, νότια του Κιότο. Πληγωμένος, με τις ελπίδες του χαμένες, ο Γιοριμάσα ατένιζε τη μεγάλη εικόνα του Βούδα στην κύρια αίθουσα του Μπιόντο, όταν άκουσε τον ήχο που έκανε το εχθρικό ιππικό διασχίζοντας τον Ούτζι. Τα τελευταία λείψανα των δικών του ιππέων κείτονταν στις όχθες του ποταμού και ο Γιοριμάσα ήξερε το μαρτύριο που του επιφυλασσόταν αν τον έπιαναν ζωντανό.

Αφού προσευχήθηκε για σωτηρία, ο Γιοριμάσα συνέθεσε ένα τελευταίο ποίημα και έπειτα έπεσε πάνω στο μακρύ σπαθί του. Αργότερα, οι πολεμιστές ακολούθησαν το παράδειγμα του Γιοριμάσα για να ξεφύγουν από την αιχμαλωσία, τα βασανιστήρια και την ατίμωση. Όταν οι πολεμιστές δεν είχαν διαθέσιμο χρόνο για να βγάλουν τη στολή τους, χρησιμοποιούσαν ένα κοντό εγχειρίδιο για να κόψουν το πλαϊνό μέρος του λαιμού, κόβοντας έτσι τις αρτηρίες που οδηγούν στο κεφάλι.

ΤΟ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Η τάξη των σαμουράι αν όχι τίποτε άλλο, τουλάχιστον ήταν ακριβής. Με την ίδια λεπτολογία που σχεδίαζαν τις στρατηγικές τους, επινόησαν ένα ολόκληρο τελετουργικό για την αυτοκαταστροφή με τη χρησιμοποίηση του Γιαπωνέζικου σπαθιού και εγχειριδίου. Μια μέθοδος που γεννήθηκε στα πεδία της μάχης και έγινε αυτό που σήμερα ονομάζουμε τελετουργικό σεπούκου.

Οι ιεροτελεστίες και οι τυπικότητες αναπτύχθηκαν σταδιακά κατά τη διάρκεια της φεουδαρχικής εποχής μέχρι που πήραν την τελική τους μορφή κατά τη διάρκεια της περιόδου Έντο, σαν ένας από τους πέντε βαθμούς τιμωρίας που προοριζόταν για την τάξη των σαμουράι. Έτσι, το να επιτραπεί σε κάποιον να κάνει σεπούκου για να εξιλεωθεί για ένα αδίκημα ή ένα λάθος το θεωρούσαν τιμή που προοριζόταν μόνο για την κληρονομική τάξη των μαχητών.

Αυτή η πράξη του σεπούκου ήταν επώδυνη και εξαιρετικά αγωνιώδης. Για να μπορέσει κάποιος να ανοίξει την κοιλιά του, μπήγοντας το μαχαίρι στα μαλακά όργανα και τα έντερα και στη συνέχεια να τα χαράξει σε σχήμα γάμα, ρίχνοντας το κεφάλι μπροστά στη σωστή ακριβώς θέση, απαιτείται απίστευτος έλεγχος και δύναμη, Ο πολεμιστής που ήταν σε θέση να εκτελέσει αυτή την πράξη θεωρούνταν πύργος των ιδεωδών των σαμουράι.

Αυτή η μορφή σεπούκου γινόταν για να αποδείξει την προθυμία κάποιου να διορθώσει μια κακή πράξη, Επίσης μπορούσε να εκτελεστεί από έναν χαμηλής τάξης σαμουράι για να ντροπιάσει έναν άρχοντα και να τον αναγκάσει να αλλάξει τη συμπεριφορά του για το καλό της οικογένειας. Ή, ήταν η σκληρότερη αλλά και πιο σεβαστή μορφή τιμωρίας που μπορούσε να επιβληθεί σε έναν σαμουράι,

Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

Όπως και οι άλλες όψεις της ζωής ενός μαχητή χαρακτηρίζονταν από τα μαθήματα στο πεδίο της μάχης και από την ειρηνική αισθητική μιας τελετής τσαγιού, έτσι και το σεπούκου δεν ήταν μια απλή, βίαιη πράξη, όσο αιματηρό και αν ήταν το τέλος, Ένας σαμουράι, αν επρόκειτο να πεθάνει με τη θέλησή του, προτιμούσε να το κάνει με όλη την αξιοπρέπεια και το ανάλογο εθιμοτυπικό,

Το μέρος επιλεγόταν προσεκτικά και κατά προτίμηση ήταν ο ιδιωτικός κήπος ενός άρχοντα ή η αυλή ενός δικαστηρίου, όπου υπήρχε το κατάλληλο ευχάριστο από αισθητικής πλευράς σκηνικό. Εκεί έστηναν τα μάκου (κουρτίνες) και σχημάτιζαν ένα παραβάν που καθόριζε την περιοχή από το υπόλοιπο περιβάλλον, Φορητά σκαμνιά τοποθετούνταν για τον παρατηρητή ή τους παρατηρητές, που θα πιστοποιούσαν το θάνατο. Τοποθετούσαν επίσης τατάμι στο έδαφος, ώστε το πρόσωπο που θα εκτελούσε το σεπούκου να στεκόταν στη σωστή “σέιζα”, την πλάτη ίσια, τα μάτια καθαρά. Ο υποψήφιος αυτόχειρας ντυνόταν ολόκληρος στα άσπρα, με άσπρα εσώρουχα, χακάμα, τάμπι (ειδικές κάλτσες) και κιμονό, που δήλωναν σύμφωνα με το σινδοϊσμό την αγνότητα του σώματος, του πνεύματος και του νου. Για την ημέρα του θανάτου του ντυνόταν και πλενόταν άψογα.

Αγνό άσπρο “γουασί” (χειροποίητο Γιαπωνέζικο χαρτί) τοποθετιόταν μπροστά του και έπρεπε να συνθέσει ένα τελευταίο ποίημα που θα ταίριαζε με την εποχή και τα συναισθήματα της καρδιάς του. Ένας σαμουράι ακόλουθος του σέρβιρε σάκε (κρασί από ρύζι) με μια λακαρισμένη κουτάλα και κείνος το έπινε μέσα από δύο ρηχά φλιτζάνια που κρατούσε στα χέρια του. Σε μια βάση μπροστά του τοποθετούσαν ούμι-νο-μονό και γιάμα-νο-μονό, ένα πιάτο δηλαδή με θαλασσινή και ένα με γήινη τροφή που συνόδευαν το σάκε. Έτρωγε μια μπουκιά από το καθένα, πράγμα που αποτελεί μέρος της τελετουργικής πόσης του σάκε και ανάγεται στις ιεροτελεστίες εξαγνισμού του Σίντο,

Αφού γινόταν κι αυτό, ευχαριστούσε τους μάρτυρες και όσους λάβαιναν μέρος και έπειτα προετοίμαζε νοητικά τον εαυτό του για το θάνατό του,

ΤΟ ΣΕΠΟΥΚΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

Ένα από τα πρώτα περιστατικά σεπούκου που έπεσε στην προσοχή της Δύσης εμφανίστηκε το 1868,

Επειδή έβαλαν φωτιά σε έναν ξένο συνοικισμό, στρατιώτες από την επαρχία Μπίζεν διατάχτηκαν να εκτελέσουν σεπούκου και εφτά προξενικοί επίσημοι έγιναν μάρτυρες. Ο υπεύθυνος για τις διαταγές σαμουράι, Τάκι Ζενζαμπούρο, έκανε κλασσικό σεπούκου μπροστά στα τρομοκρατημένα, αλλά ταυτόχρονα γοητευμένα μάτια των ξένων αξιωματούχων.

Όπως και άλλες παραδόσεις των σαμουράι, το σεπούκου σαν είδος τελετουργίας και τιμωρίας καταργήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου Μέιτζι (1868-1912), αλλά συνέχισε να εμφανίζεται. Δίχως ν' αποτελεί πλέον μορφή τιμωρίας, το σεπούκου και τα άλλα είδη αυτοκτονίας θεωρούνταν σαν μια αποδεκτή εναλλακτική λύση σε πολλές προσωπικές κρίσεις, γεμάτο καθώς ήταν από υπαινιγμούς ευγένειας και θάρρους της τάξης των σαμουράι. Οι κατά καιρούς Αμερικανοί στρατιωτικοί έμειναν έκθαμβοι από τους Γιαπωνέζους στρατιώτες που προτιμούσαν την αυτοκτονία από την παράδοση.

Το αισθήματα του κοινού στρατιώτη στην επιλογή του θανάτου ήταν ευγενή. Παρεξηγήθηκαν όμως και τραγικά, προπαγανδίστηκαν και υποκινήθηκαν από λάθος αρχηγούς και με λάθος τρόπο.

Για δύο όμως τελείως διαφορετικά και πιο “κλασσικά” παραδείγματα αυτοκτονίας αξίζει να μιλήσουμε: ένα που συνέβη στις αρχές του αιώνα μας και ένα που εμφανίστηκε πριν από λίγα χρόνια.

Ο στρατηγός Μαρεσούκε Νόγκι ήταν ο διάσημος ναυτικός διοικητής που οδήγησε τις Γιαπωνέζικες δυνάμεις στην πρώτη τους σύγχρονη στρατιωτική νίκη ενάντια στον Αυτοκρατορικό Ρωσικό Στρατό κατά τη διάρκεια του Ρώσο-Iαπωνικού πολέμου. Κάτω από την αρχηγία του Νόγκι, ο Αυτοκρατορικός Γιαπωνέζικος Στρατός κέρδισε το σεβασμό των Ευρωπαίων παρατηρητών, καθώς και των ηττημένων Ρώσων, για το θάρρος, το κουράγιο και την υψηλή ηθική διαγωγή του (η οποία με την αρχή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου διαβρώθηκε πάρα πολύ). Οι στρατιώτες του όμως απλώς ακολούθησαν το παράδειγμα που έδωσε ο Νόγκι, ένας σύγχρονος στρατιωτικός με πολύ παλιομοδίτικες ηθικές αξίες.  Όταν ο αγαπημένος του αυτοκράτορας Μέιτζι πέθανε το 1912, η θλίψη του Νόγκι ήταν τόση που αποφάσισε να τον ακολουθήσει στον άλλο κόσμο εκτελώντας σεπούκου. Μερικοί άνθρωποι είδαν το θάνατο του Νόγκι περισσότερο σαν διαμαρτυρία απέναντι στην τρελά, το αλλόκοτο έργο και την απληστία της σύγχρονης Ιαπωνίας, παρά σαν μια απλή επιθυμία να συντροφεύσει τον Αυτοκράτορα στον παράδεισο. Άλλοι πάλι την είδαν σαν εξιλέωση του Νόγκι απέναντι σε κάποια καταστροφικά στρατιωτικά λάθη, που προκάλεσαν το θάνατο χιλιάδων στρατιωτών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι δύο του γιοι.

Πιο πρόσφατα μπορούμε να δούμε τον πολυδημοσιευμένο θάνατο του σύγχρονου συγγραφέα Γιουκίο Μισίμα. Τα γεγονότα που συνοδεύουν το θάνατό του είναι αλλόκοτα και περίεργα και πολλά έχουν ήδη γραφτεί για τη ζωή, το έργο και το θάνατό του από πολλούς Δυτικούς και Γιαπωνέζους συγγραφείς. Εκείνο όμως που διέφυγε από τους περισσότερους Δυτικούς συγγραφείς είναι το γεγονός πως οι περισσότεροι Γιαπωνέζοι γνώστες των μαχητικών τεχνών στην πραγματικότητα δε θεώρησαν το θάνατο του Μισίμα τόσο δοξασμένο και σύμφωνα με τα πρότυπα των σαμουράι, ούτε τόσο σχετικό με το πραγματικό Μπουσίντο (ο τρόπος ζωής του πολεμιστή).

Στις 25 Νοεμβρίου του 1970, αφού ολοκλήρωσε το τελευταίο κεφάλαιο της επικής του τετραλογίας “Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΕΥΦΟΡΙΑΣ”, ο Μισίμα και μια ομάδα εθνικοφρόνων νεαρών, που αποκαλούνταν Τάτε-νο-κάι, μπήκαν στο αρχηγείο των ιαπωνικών Δυνάμεων Αυτοάμυνας στην Ιτσιγκάγια στο Τόκυο και συνέλαβαν έναν αξιωματικό. Ο Μισίμα βγήκε σε ένα μπαλκόνι και έκανε κήρυγμα σε ένα πλήθος στρατιωτών για τον επανοπλισμό της Ιαπωνίας και την επιστροφή της στη δόξα της προπολεμικής, μιλιταριστικής Ιαπωνίας. Οι σύγχρονοι επαγγελματίες στρατιώτες της Ιαπωνίας τον αποδοκίμασαν έντονα. Τότε ο Μισίμα υποχώρησε στο εσωτερικό του γραφείου και μπροστά στα έντρομα μάτια του αξιωματικού επιχείρησε να αυτοκτονήσει με τελετουργικό σεπούκου,

Το ακόλουθο κείμενο βασίζεται στα σχόλια δύο από τους μάστερς του σπαθιού που δεν εντυπωσιάστηκαν στο ελάχιστο από το θάνατο του Μισίμα:

“Ο Μισίμα ήταν ένας προικισμένος συγγραφέας, αλλά είχε ορισμένες λανθασμένες αντιλήψεις για το μπούντο και τις μαχητικές τέχνες φαίνεται να επαναλαμβάνονται από τους Γιαπωνέζους και Δυτικούς διανοούμενους, οι οποίοι δεν έχουν προσωπική γνώση της πρακτικής και της θεωρίας του μπούντο. Για τους δασκάλους του μπούντο, η πράξη του Μισίμα είχε να κάνει λιγότερο με τις μαχητικές τέχνες και τη φιλοσοφία των κλασσικών πολεμιστών και περισσότερο με τον απλό σύγχρονο εθνικιστικό φανατισμό του και την προσωπική του γοητεία από το θάνατο.” 

karate.gr - για όσους ξέρουν να διαβάζουν!

  Αρχική      Επικαιρότητα      ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΡΑΤΕ .